Elektrik, günümüzde hemen her alanda hayatımızın bir parçası olarak tabir yerinde yaşamsal fonksiyonlarımızdan biri gibi varlığını artırarak devam ediyor. Teknolojiden gıdaların muhafazasına, ulaşımdan sağlığa, üretimden hava sıcaklığı ayarına kadar her alanda ona ihtiyaç duyuyoruz. Peki bu kadar hayatımızın içerisine girmiş olan elektriğin olası tehditleri hakkında yeterince bilgi sahibi miyiz?
Cevap hayır. Bu konuda günlerce araştırma yapmaya gerek yok. Dünya’nın tamamında herhangi bir elektrikli cihaz veya makine aldığınızda ilk etapta dikkatinizi çekmeyen ama herkesin mutlaka bir gün karşılaştığı bir yazı vardır; “şebeke kaynaklı problemler garanti kapsamı dışındadır”. Bu yazı herhangi bir makine veya cihazın arızalanması durumunda garanti süresi içerisinde üreticini bize verdiği garanti şartlarını ve iletişimini öğrenmek için garanti belgesini açtığımızda karşımıza çıkar. Teknolojik gelişmelere bağlı olarak her geçen gün daha fazla önümüze gelen bu cümle ne anlama gelmektedir; ”şebeke kaynaklı problemler garanti kapsamı dışındadır”?
Üretici ürettiği cihazların içerisindeki elektronik aksamı belirli voltaj değerlerine göre yapar ve bu değerlerde voltaj aldığı sürece ürünün ömrü belirlenen ömür kadar yaşar. Ama belirlenen voltaj aralığı Dünya’nın hiçbir yerinde oynaklık göstermeden, halk dilinde voltaj dalgalanması yaşanmadan duramaz. Çünkü kullandığı AC voltaj dalgalıdır ve yapısı gereği bazen de fazla dalgalanır. Bazen de yıldırım, rüzgar, doğal afetler gibi elde olamayan sebepler voltajın aşırı değerlere ulaşmasını bazen de elektriği kullanacağımız voltaj değerine indirgeyen trafoların hataları ve kullanıcı hataları ile birlikte her gün voltaj bir şekilde dalgalanır ve bunların bazıları elektronik kartlarda yıpranma, bazıları hasar, bazıları ise yangın felaketi ile bizi karşı karşıya bırakır.
Elektrik kontağı olarak genel ismiyle toplumda yer edinmiş yangınların ana temelde iki sebebi vardır, elektriğin iki temel öğesi olan akım ve gerilimle ilgili olan bu sebeplerin ikisi de başına aşırı kelimesini alır;
Aşırı yüklenme ;
Elektrik iç tesisleri ve kuvvetli akım yönetmeliğine göre tasarlanmış ve sonrasında ekleme/çıkarma yapılmamış bir tesiste yaşanabilecek bir sıkıntı değildir. Sadece var olan tesisata özellikle ekleme yapılarak, uygun sigorta ve kablo seçimine müdahale etmek suretiyle yaşanabilecek ve yaygın olan bir yangın çıkma sebebi olarak karşımıza çıkar. Bunun dışında kontrolsüz etken olarak sadece yıldırım hadisesinde aşırı gerilimle birlikte sisteme aşırı yüklenme de olur. Çözümü, yönetmeliklere uygun tesisatın yetkin kişilerce ve kaliteli ürünlerle yapılmasıdır.
Aşırı gerilim;
Kullanıcının elinde olmayan, yıldırım, rüzgarlı ve yağışlı havalar, nötr kopması, nötr hattına yanlışlıkla faz verilmesi, kazı çalışmaları vb. hadiselerle nötr veya toprak hattına faz teması, trafo açma kapamaları, trafo hataları gibi birçok elde olmayan dış sebepler ve özellikle demerajlı büyük makinelerin devreye giriş çıkışları esnasında da oluşabilecek ve değerleri binlerce volta ulaşan gerilimlerdir. Çözümü, elektrik iç tesisleri proje hazırlama yönetmeliğinde de yer alan aşırı gerilim sönümleyicilerdir.
ELYAK (Elektrik Yangınlarından ve Hasarlarından Korunma Derneği) bu ihtiyaçtan yola çıkarak kuruldu. Yönetim kurulu mühendis ağırlıklı olan ve hukuk ve mali işlere kadar uzmanlardan oluşan büyük bir açığı kapatmak üzere gönüllü bir ekiple oluştu.
Derneğin kuruluş amacını net ortaya koyan ve büyük açık dediğimiz konu; öncelikle ülkemizde yapılan tüm yangın ile ilgili icraatler çıkan yangının ya alev alma hızını düşürücü, ya da hızlıca söndürülmesine yönelik tedbirler olarak karşımıza çıkıyor. Yani yangının çıkmaması için tedbir neredeyse yok!
Bunu daha iyi anlayabilmek adına; kaliteli bir aracı tercih ederken kendimize soralım, aracımız mutlaka çelik bariyerlere sahip olmalımı? Evet, aracımızı hava yastıkları ciddi sayıda olmalımı? Evet. Bunlar son derece önemli ama en önemlisi kaza anında bizim daha az yara almamızı veya ölmemizi engelleyecek bu tedbirlerin başına aracımızın iyi bir ABS frene sahip olması değil midir? Cevap tereddütsüz evet olacaktır.
Yani biz eğer elektrik kontağı yangınlarının sebebini ana başlıklar altında incelersek ve bunun yönetmelikte de tarifi yapılan iyi bir fren tedbirini alırsak, hava yastığı ve çelik bariyerde frenin olası tutmama riskine karşı bizim yardımcı tedbir statüsünde daha fazla işimize yaramaz mı?
ELYAK ilk olarak işte bu eksikliği fark ettiğinden ve öncelikle elektrikli cihazların garanti belgelerinde yazan “şebeke kaynaklı problemler garanti kapsamı dışındadır” ibaresini ortadan kaldıracak yenilikleri sisteme kazandırmak, gerekli eksikleri tespit edip üretilmesini ve Ar-Ge’sinin yapılmasını sağlamak ve en önemlisi elektrik kontağı yangınlarının oranını sıfıra düşürmek için bu yola çıktı.
ELYAK ikinci önemli görev olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun(EPDK) ilgili yönetmelikle Elektrik Dağıtım şirketlerine şebekeye enerji arz kalitesinde iyi elektrik sağlama yükümlülüğü ile sağlanamaması durumunda kullanıcının zararını tazmin görevini etkili tedbirlerle ortadan kaldırmak, olası zararları da koordinasyon kurarak hızlıca tazmin edilmesini sağlamak üzere yola çıktı.
ELYAK üçüncü önemli görev olarak, elektronik atık yönetmeliği çerçevesinde yanan cihazların elektronik kartlarının çevreye ve milli ekonomiye zarar vermesini engellemek üzere yola çıktı.
Elektrik yangınlarının ve hasarlarının milli ekonomimize zararı yıllık 2 Milyar USD olarak hesaplanıyor. Bu zararların daha çok taze olan Aladağ ilçesindeki yurt yangını ile 12 canın kaybedilmesi ve gün geçmeden yenisi eklenen can kayıplarının maddi karşılığı zaten yok.
İşimiz zor, yolumuz uzun ama ne yapacağımızın bilinciyle derneğimizin hayırlara vesile olmasını diliyorum.
En derin saygı ve sevgilerimle
Evren YURTTAŞ
BAŞKAN
